หลักการประเมินด้านการยศาสตร์ (Ergonomics assessment) : โปรแกรมคอมพิวเตอร์เกี่ยวกับงานด้านการยศาสตร์

การประเมินด้านการยศาสตร์ในหลายวิธีจำเป็นที่จะต้องอาศัยข้อมูล หรือหลักการที่ซับซ้อน ดังนั้นจึงได้มีผู้พัฒนาโปรแกรมคอมพิวเตอร์เพื่อช่วยในการประเมินทางด้านการยศาสตร์ ซึ่งช่วยให้การประเมินมีความสะดวกและ ช่วยให้มีความแม่นยำมากยิ่งขึ้น รวมทั้งสามารถวิเคราะห์ข้อมูลที่มีจำนวนมากได้รวดเร็วยิ่งขึ้น โปรแกรมคอมพิวเตอร์ที่ได้มีการพัฒนาขึ้นโดยองค์กรต่างๆ ที่นิยมใช้กัน ได้แก่ ErgoFellow ErgoEASER Kinovea เป็นต้น

1. โปรแกรม ErgoFellow

ErgoFellow ปัจจุบันเป็นเวอร์ชั่น 2.0 เป็นโปรแกรมที่ถูกพัฒนาขึ้นโดย FBF SISTEMAS ในปี ค.ศ 2009 โปรแกรมนี้สามารถช่วยในการประเมินความเสี่ยงด้านการยศาสตร์ของการทำงาน เพื่อช่วยในการวิเคราะห์และปรับปรุงสถานีงานและสภาพแวดล้อมในการปฏิบัติงาน เพื่อให้ลดความเสี่ยงต่อการเกิดโรคจากการทำงานได้ โปรแกรมนี้เหมาะกับนักการยศาสตร์ และผู้ที่ปฏิบัติงานเกี่ยวกับอาชีวอนามัยและความปลอดภัยในสถานประกอบการใดๆ และยังสามารถนำไปใช้ในการศึกษาเกี่ยวกับการใช้เครื่องมือประเมินด้านการยศาสตร์ ข้อดีของโปรแกรม ErgoFellow 2.0 คือ ใช้งานได้ไม่ยากและสามารถประเมินหรือวิเคราะห์แบบข้อมูลเดี่ยวและข้อมูลที่เป็นแบบกลุ่ม หรือชุดข้อมูล และสามารถบันทึกข้อมูลเพื่อนำมาวิเคราะห์เพิ่มเติมได้ ผู้ที่สนใจสามารถทดลองใช้ได้ที่ http://www.fbfsistemas.com /english/ergonomics.html โดยสามารถทดลองใช้ได้ 30 วัน ตัวอย่างของโปรแกรมนี้แสดงในรูป ErgoFellow 2.0 ประกอบด้วยเครื่องมือที่ใช้ในการวิเคราะห์ด้านการยศาสตร์ทั้งหมด 17 เครื่องมือ ได้แก่

1) NIOSH (Revised Lifting Equation)

2) OWAS (Ovako Working Posture Analyzing System)

3) RULA (Rapid Upper Limb Assessment)

4) REBA (Rapid Entire Body Assessment)

5) Suzzane Rodgers

6) Moore E Garg (The Strain Index)

7) Discomfort Questionnaire

8) QEC (Quick Exposure Check)

9) Lehmann

10) Image Analysis

11) Video Analysis

12) Anthropometry

13) Calculation of Force

14) PPE (Personal Protective Equipment)

15) Heat Stress

16) Noise Exposure (OSHA)

17) Typing Evaluation

(ก) หน้าจอกหลัก

(ข) การประเมินด้วยวิธีสมการ NIOSH

(ค) การประเมินด้วยวิธี RULA (ข้อมูลเดี่ยว)

(ง) การประเมินด้วยวิธี RULA (ข้อมูลกลุ่ม)

รูปแสดงตัวอย่างหน้าจอโปรแกรม ErgoFellow 2.0

2. โปรแกรม ErgoEASER

โปรแกรม ErgoEASER เป็นโปรแกรมสำเร็จรูปที่ถูกพัฒนาชึ้นในปี 1995 โดยการรวมตัวกันของกระทรวงพลังงานของสหรัฐอเมริกา (U.S. Department of Energy:DOE) และ Pacific Northwest National Laboratory โปรแกรมสำเร็จรูปนี้พัฒนาขึ้นสำหรับช่วยในการวิเคราะห์อันตรายของสถานีงานและสภาพแวดล้อมในการทำงานที่เกี่ยวข้องด้านการยศาสตร์ โดยช่วยในการจำแนก ประเมิน และป้องกันการบาดเจ็บของ กล้ามเนื้อและกระดูก (Work-related musculoskeletal disorders) (ประจวบ กล่อมจิตร, 2552)

โปรแกรม ErgoEASER เป็นโปรแกรมสำเร็จรูปที่ ประกอบด้วยส่วนของเครื่องมือสำหรับการวิเคราะห์และส่วนของการฝึกอบรม ในเวอร์ชั่นปัจจุบันซึ่งเป็นเวอร์ชั่น 2.0 ได้มีการเพิ่มในส่วนของการทำงานในสำนักงานและมีในส่วนของการออกแบบและการใช้เครื่องมือด้วย นอกจากนั้นในส่วนของเครื่องมือที่ใช้ในการวิเคราะห์ด้านการยศาสตร์ที่เกี่ยวกับงานที่เป็นลักษณะการยกและสถานีงานที่ใช้หน้าจอแสดงผล (Video display terminal, VDT) มีอยู่เช่นเดียวกับที่มีในเวอร์ชั่น 1 (ErgoAnalyze) โดย ErgoEASER เวอร์ชั่น 2.0 จะประกอบไปด้วยเครื่องมือในการวิเคราะห์อย่างครบถ้วนมากขึ้น และมีในส่วนของการฝึกอบรมเกี่ยวกับการยศาสตร์ที่สมบูรณ์มากขึ้น รวมทั้งการใช้งานมีความสะดวกมากขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งในส่วนของการวิเคราะห์งานยกของด้วยมือ และสถานีงานที่ใช้หน้าจอแสดงผล จะให้คำแนะนำถึงจุดที่เป็นอันตรายและการลดการบาดเจ็บ นอกจากนั้นผู้ใช้สามารถปรับค่าตัวแปรสำคัญๆที่มีผลต่อการยก เพื่อให้สามารถจำลองการปรับเปลี่ยน และวิเคราะห์หาจุดที่มีความเหมาะสมต่อการยกที่ทำให้ลดความล้า หรือการบาดเจ็บ และปัญหาด้านการยศาสตร์ต่อผู้ปฏิบัติงาน ในส่วนของการให้ความรู้จะแบ่งเป็น 2 บทเรียน คือ การยศาสตร์ในสำนักงาน และ ความรู้เกี่ยวกับเครื่องมืออุปกรณ์ ในแต่ละบทเรียนจะมี 4 ส่วนหลัก คือ การยศาสตร์ ปัจจัยเสี่ยง อาการและสิ่งบอกเหตุ และส่วนสุดท้ายเป็นแบบฝึกหัดที่ใช้สำหรับผู้เรียน เพื่อทำการประเมินความเข้าใจโดยรวมที่เกี่ยวกับการยศาสตร์ และเนื้อหาต่างๆในบทเรียน รวมทั้งใช้ในการประเมินความพร้อมในการใช้งานโปรแกรม ErgoEASER เพื่อการวิเคราะห์งานต่อไป ในส่วนของการใช้งานโปรแกรม ErgoEASER มีส่วนของการติดต่อกับผู้ใช้ที่สะดวกมากขึ้นโดยเน้นให้มีการใช้รูปภาพหรือสัญลักษณ์ที่เข้าใจและใช้งานได้ง่ายขึ้น ผู้สนใจใช้งานโปรแกรมสำเร็จรูปนี้ สามารถเข้าดูได้ที่ http://www.hss.energy.gov /ergoeaser/download.html

(ก) หน้าจอติดตั้ง

(ข) การประเมินงานยกด้วยมือ

(ค) การประเมินการทำงานในสำนักงาน

(ง) ตัวอย่างของการให้คำแนะนำ

รูปแสดงตัวอย่างหน้าจอโปรแกรม ErgoEASER

3. โปรแกรม Kinovea

โปรแกรม Kinovea เป็นโปรแกรมสำเร็จรูปที่เป็น Open source สามารถ download ใช้งานได้ฟรีได้ที่ http://www.kinovea.org/ การใช้งานโปรแกรม Kinovea จะใช้โดยการวิเคราะห์วิดีโอที่บันทึกท่าทางการปฏิบัติงานของพนักงาน ฟังก์ชั่นการใช้งานหลักๆของโปรแกรมสำเร็จรูปนี้ ประกอบด้วย การวิเคราะห์วิดีโอ (การดูวิดีโอ การวิเคราะห์ท่าทางการเคลื่อนไหว การขยายภาพในวิดีโอ การสะท้อนภาพ การเคลื่อนไหวย้อนกลับ การวาดภาพและบรรทุกข้อความในจุดสำคัญ เป็นต้น) การวัด (การสังเกตเส้นทางการเคลื่อนไหวของวัตถุหรือข้อต่อของร่างกาย การวัดเวลา การวัดระยะทาง การวัดความเร็ว การส่งข้อมูลออกในรูปแผ่นงาน) การเปรียบเทียบ (การเปรียบเทียบ 2 วิดีโอในเวลาเดียวกัน ดังรูป) การจับภาพวิดีโอ (การจับภาพหน้าจอ การตั้งค่ากล้อง การบันทึกวิดีโอและภาพจากการจับภาพสด การหน่วงเวลาการเล่นการจับภาพสด) การเผยแพร่ (การบันทึกภาพ การบันทึกวิดีโอ การบันทึกข้อมูล การบันทึกวิดีโอที่เน้นภาพสำคัญๆ การบันทึกทั้งภาพและวิดีโอ) นอกเหนือจากขีดความสามารถหลักของโปรแกรม Kinovea ดังที่ได้กล่าวมาแล้วข้างต้น ในการวิเคราะห์ความเสี่ยงด้านการยศาสตร์ของท่าทางการปฏิบัติงานของพนักงาน ยังสามารถใช้งานโปรแกรมสำเร็จรูปนี้สำหรับการวัดมุมเพื่อใช้ข้อมูลของมุมที่วัดได้ในการวิเคราะห์ร่วมกับการประเมินอื่นๆ เช่น REBA RULA ชีวกลศาสตร์ เป็นต้น